Huấn luyện là một phong cách lãnh đạo ngày càng phổ biến và phát triển mạnh mẽ. Thông qua việc áp dụng các phương pháp huấn luyện, các nhà lãnh đạo có thể khuyến khích đội ngũ giải quyết vấn đề một cách sáng tạo, tăng cường sự hợp tác, nâng cao khả năng tư duy và đạt được những kết quả mà họ trước đây không tưởng tượng được.
Phong cách lãnh đạo huấn luyện (Coaching Leadership) là phương pháp lãnh đạo tập trung vào việc phát triển năng lực và tư duy của nhân viên thông qua đối thoại, phản hồi và hướng dẫn có mục tiêu. Thay vì áp đặt mệnh lệnh, người lãnh đạo sử dụng kỹ thuật đặt câu hỏi, lắng nghe chủ động và khơi gợi tư duy để giúp nhân viên tự tìm ra hướng giải quyết. Phong cách lãnh đạo huấn luyện thường được áp dụng trong các môi trường cần đổi mới, nơi thành công phụ thuộc vào năng lực sáng tạo và tinh thần hợp tác của đội ngũ.
Được tiên phong vào cuối những năm 1970 bởi Sir John Whitmore, người đồng sáng tạo ra mô hình GROW, phong cách lãnh đạo huấn luyện đã được công nhận là một khía cạnh quan trọng cần có thời gian, sự kiên nhẫn và bền bỉ để trao quyền cho nhóm thực hiện tốt nhất bằng cách truyền cảm hứng cho họ, thúc đẩy sự tự tin và tư duy sáng tạo của họ và tạo ra cơ hội để phát triển đồng thời đảm bảo rằng họ cảm thấy được nhà lãnh đạo huấn luyện hỗ trợ trong suốt quá trình.
Phong cách lãnh đạo huấn luyện mang lại kết quả tích cực vì nó tuân theo triết lý dựa trên sự lạc quan, tự tin, cảm xúc tích cực và tinh thần học hỏi, khi các nhà lãnh đạo lên kế hoạch và theo dõi sát sao trong các cuộc trò chuyện trực tiếp với nhóm để giải quyết mọi vấn đề hoặc khó khăn. Điều này giúp xây dựng niềm tin, thúc đẩy năng lực cá nhân và từ đó phát triển cam kết cao đối với các mục tiêu chung.
Lãnh đạo huấn luyện tập trung vào việc phát triển năng lực đội ngũ
Phong cách lãnh đạo huấn luyện thể hiện sự kết hợp giữa việc phát triển nhân viên và thúc đẩy họ đạt được mục tiêu cá nhân thông qua sự hướng dẫn chủ động. Đây không phải là một cách tiếp cận ngắn hạn, mà là một quá trình liên tục, nơi người lãnh đạo đóng vai trò như một người đồng hành, luôn sẵn sàng hỗ trợ, tư vấn và thách thức đội ngũ của mình để đạt được những bước tiến vượt bậc.
Một số đặc điểm nổi bật của phong cách lãnh đạo huấn luyện:
Nhà lãnh đạo huấn luôn định hướng và hỗ trợ liên tục cho nhân viên
Phong cách lãnh đạo huấn luyện mang lại nhiều giá trị cho tổ chức thông qua việc phát triển con người và tạo dựng môi trường học hỏi chủ động. Tuy nhiên, cũng tồn tại những hạn chế nhất định về thời gian, kỹ năng và khả năng thích ứng với từng hoàn cảnh.
Phát triển năng lực dài hạn
Lãnh đạo huấn luyện tập trung vào việc xây dựng tư duy và kỹ năng cốt lõi của nhân viên thay vì chỉ hướng dẫn cách thực hiện công việc cụ thể. Thông qua đối thoại và phản hồi, người lãnh đạo giúp nhân viên nhìn ra mô thức tư duy của bản thân, học cách phân tích và giải quyết vấn đề một cách độc lập. Quá trình này hình thành năng lực bền vững – thứ mà các mô hình quản trị theo mệnh lệnh hoặc kết quả ngắn hạn thường bỏ qua. Khi năng lực nội tại được nâng cao, tổ chức giảm dần sự phụ thuộc vào cá nhân lãnh đạo, tạo nền cho sự phát triển tự chủ và liên tục.
Gắn kết và tin tưởng
Trong môi trường huấn luyện, lãnh đạo thể hiện sự quan tâm thực chất đến quá trình phát triển của từng thành viên, không chỉ đến kết quả cuối cùng. Sự lắng nghe và phản hồi có chủ đích giúp nhân viên cảm nhận được giá trị của mình trong tổ chức, từ đó tăng mức độ gắn bó và tinh thần cộng tác. Niềm tin được hình thành khi nhân viên nhận thấy lãnh đạo tin tưởng vào khả năng tự học hỏi và ra quyết định của họ. Trên nền tảng đó, mối quan hệ giữa lãnh đạo và đội ngũ trở nên cân bằng và tôn trọng lẫn nhau – yếu tố then chốt của một tổ chức bền vững.
Khơi gợi tiềm năng cá nhân
Một trong những tác động sâu sắc nhất của phong cách lãnh đạo huấn luyện là khả năng khơi mở tiềm năng ẩn trong mỗi cá nhân. Thông qua việc đặt câu hỏi đúng, lãnh đạo giúp nhân viên tự nhận thức rõ điểm mạnh, giới hạn và động lực phát triển của mình. Cách tiếp cận này giúp nhân viên không ngừng tiến bộ và chủ động hơn trong công việc. Khi mỗi người được khuyến khích phát huy điểm mạnh riêng, tổ chức hình thành một cấu trúc nhân lực đa dạng về năng lực và cách tư duy – yếu tố thúc đẩy sáng tạo và đổi mới.
Xây dựng văn hóa học hỏi
Lãnh đạo huấn luyện tạo điều kiện cho việc học diễn ra trong mọi hoạt động hằng ngày, thay vì giới hạn trong các khóa đào tạo. Nhân viên học thông qua trao đổi, phản hồi và thử nghiệm, hình thành thói quen tự phản tỉnh và cải thiện liên tục. Khi quá trình này được duy trì, văn hóa học hỏi lan tỏa ở cấp độ tổ chức – nơi mọi người xem sai lầm như cơ hội để phát triển, và thành công là kết quả của nỗ lực tập thể. Một nền văn hóa như vậy giúp doanh nghiệp duy trì khả năng thích ứng cao và giảm thiểu rủi ro tụt hậu trong môi trường cạnh tranh.
Tốn thời gian huấn luyện
Phong cách huấn luyện đòi hỏi thời gian để xây dựng mối quan hệ tin cậy, theo dõi tiến trình phát triển và cung cấp phản hồi cá nhân hóa. Trong bối cảnh áp lực kết quả và thời hạn gấp, nhiều nhà lãnh đạo có thể thấy khó duy trì phương pháp này. Nếu không được lên kế hoạch rõ ràng, việc huấn luyện có thể kéo dài và làm giảm tốc độ ra quyết định trong giai đoạn tổ chức cần phản ứng nhanh.
Cần kỹ năng huấn luyện cao
Không phải nhà lãnh đạo nào cũng có khả năng thực hiện huấn luyện hiệu quả. Việc đặt câu hỏi, lắng nghe chủ động và phản hồi mang tính xây dựng đòi hỏi kỹ năng giao tiếp, sự tự nhận thức và hiểu biết tâm lý con người. Thiếu các yếu tố này, quá trình huấn luyện có thể bị lệch hướng, khiến nhân viên cảm thấy áp lực hoặc hiểu sai mục tiêu. Do đó, để phong cách này phát huy hiệu quả, tổ chức cần đầu tư đào tạo kỹ năng huấn luyện cho đội ngũ quản lý ở mọi cấp.
Thiếu hiệu quả khi khẩn cấp
Trong những tình huống cần phản ứng nhanh – như xử lý khủng hoảng, ra quyết định chiến lược hoặc giải quyết sự cố vận hành – phong cách huấn luyện có thể không phù hợp. Việc dành thời gian lắng nghe và đặt câu hỏi khi tổ chức cần hành động tức thời có thể làm chậm quá trình xử lý. Trong các trường hợp này, phong cách lãnh đạo chỉ huy hoặc ra quyết định trực tiếp sẽ hiệu quả hơn.
Dễ gây cảm giác bị kiểm soát
Nếu người lãnh đạo lạm dụng các kỹ thuật đặt câu hỏi hoặc can thiệp quá sâu vào quá trình làm việc, nhân viên có thể cảm thấy bị giám sát thay vì được hỗ trợ. Khi đó, mối quan hệ huấn luyện mất đi tính tự nguyện, gây phản tác dụng và làm giảm động lực nội tại của người được huấn luyện. Sự cân bằng giữa hướng dẫn và trao quyền là yếu tố quyết định để phong cách này duy trì hiệu quả lâu dài.
Phong cách lãnh đạo huấn luyện tuy tốn thời gian nhưng lại khuyến khích xây dựng văn hóa học hỏi
Phong cách lãnh đạo huấn luyện phù hợp nhất khi tổ chức hoặc đội nhóm đang trong giai đoạn phát triển năng lực, đổi mới hoặc cần nâng cao tính chủ động của nhân viên. Khi mục tiêu không chỉ là hoàn thành công việc mà còn là phát triển con người, phong cách này giúp tạo ra sự thay đổi bền vững từ bên trong đội ngũ. Dưới đây là những tình huống nên áp dụng:
Phong cách lãnh đạo huấn luyện phù hợp khi nhân viên có tiềm năng nhưng thiếu định hướng
Lắng nghe là kỹ năng cốt lõi của nhà lãnh đạo huấn luyện. Người lãnh đạo cần thực sự tập trung vào người đối diện, không phán xét, không ngắt lời và không vội tìm giải pháp. Khi lắng nghe một cách chủ động, họ có thể nhận ra những điều chưa được nói ra – như động lực, nỗi lo, hoặc tiềm năng ẩn giấu bên trong nhân viên. Chính sự thấu hiểu này giúp họ xây dựng lòng tin và kết nối sâu sắc hơn với đội ngũ.
Phản hồi không chỉ là chỉ ra sai sót, mà là quá trình giúp nhân viên hiểu rõ khoảng cách giữa hiện tại và mục tiêu phát triển. Một phản hồi hiệu quả cần dựa trên quan sát khách quan, ngôn ngữ tôn trọng và mục đích rõ ràng. Nhà lãnh đạo huấn luyện sử dụng phản hồi như công cụ định hướng, giúp người được huấn luyện tự nhận thức và điều chỉnh hành vi một cách chủ động, thay vì bị ép buộc.
Huấn luyện là quá trình liên tục, không dừng lại ở các buổi trao đổi định kỳ. Đối thoại thường xuyên giúp lãnh đạo nắm bắt biến động tâm lý, cập nhật tiến độ phát triển và điều chỉnh cách hỗ trợ kịp thời. Sự hiện diện đều đặn của lãnh đạo trong các cuộc trò chuyện ngắn, gần gũi giúp củng cố mối quan hệ tin cậy và giữ cho nhân viên luôn cảm thấy được đồng hành.
Niềm tin là điều kiện tiên quyết để huấn luyện diễn ra hiệu quả. Khi người lãnh đạo tin tưởng giao quyền, nhân viên cảm nhận được sự tôn trọng và có động lực để thể hiện năng lực của mình. Trao quyền không có nghĩa là buông lỏng kiểm soát, mà là tạo không gian để nhân viên thử nghiệm, chịu trách nhiệm và học hỏi từ kết quả của chính họ. Càng nhiều cơ hội được trao, nhân viên càng phát triển cảm giác làm chủ và gắn kết với tổ chức.
Lãnh đạo huấn luyện nhìn xa hơn kết quả trước mắt. Họ đầu tư thời gian để phát hiện và nuôi dưỡng năng lực tiềm ẩn, giúp đội ngũ xây dựng nền tảng vững chắc cho tương lai. Việc tập trung vào phát triển dài hạn giúp doanh nghiệp tránh được sự phụ thuộc vào cá nhân, đồng thời hình thành thế hệ nhân sự có tư duy lãnh đạo, sẵn sàng kế thừa và mở rộng giá trị của tổ chức.
Huấn luyện là quá trình dài, không thể tạo ra thay đổi ngay lập tức. Người lãnh đạo cần kiên nhẫn với tốc độ phát triển của từng cá nhân và nhất quán trong cách hành xử. Sự kiên định này tạo cảm giác an toàn, giúp nhân viên hiểu rằng họ đang được hỗ trợ thực sự, không bị đánh giá qua những sai lầm nhất thời. Khi lãnh đạo duy trì nhất quán giữa lời nói và hành động, họ củng cố niềm tin và uy tín trong mắt đội ngũ.
Kỹ năng huấn luyện không tự hình thành qua kinh nghiệm lãnh đạo thông thường. Nó cần được học, rèn luyện và thực hành có hệ thống. Các kỹ năng như đặt câu hỏi mở, lắng nghe chủ động, phản hồi tích cực, hay định hướng hành vi đòi hỏi sự luyện tập bền bỉ. Nhà lãnh đạo càng nhận thức rõ giới hạn của mình trong vai trò người huấn luyện, họ càng có động lực nâng cao năng lực chuyên môn để đạt được hiệu quả thực chất.
Lãnh đạo huấn luyện không thuyết phục bằng lý thuyết, mà bằng cách họ hành xử mỗi ngày. Khi lãnh đạo thể hiện sự trung thực, cầu thị và tinh thần học hỏi, đội ngũ sẽ tự nhiên phản chiếu lại những phẩm chất đó. Việc nêu gương không phải là tạo hình mẫu hoàn hảo, mà là thể hiện sự cam kết thật lòng với quá trình phát triển – cả của bản thân lẫn của người khác.
Niềm tin không được tạo ra bằng chức danh, mà bằng sự nhất quán trong hành động và thái độ. Một nhà lãnh đạo huấn luyện cần cho nhân viên thấy rằng họ đáng tin cậy – không chỉ trong lời nói, mà cả trong cách xử lý sai lầm, bảo vệ quyền lợi và công nhận nỗ lực của người khác. Khi nhân viên tin tưởng lãnh đạo, họ sẵn sàng chia sẻ khó khăn, mở lòng học hỏi và đón nhận phản hồi.
Không ai sẵn sàng phát triển trong nỗi sợ hãi. Môi trường huấn luyện cần đảm bảo sự an toàn về tâm lý – nơi nhân viên được phép thử, được quyền sai và được học từ sai lầm mà không bị phán xét. Lãnh đạo cần thể hiện sự tôn trọng trong giao tiếp, khuyến khích thảo luận cởi mở và bảo vệ tính minh bạch trong mọi phản hồi. Một không gian an toàn là tiền đề cho sáng tạo và cam kết làm việc bền vững.
Hiểu rõ năng lực cá nhân là nền tảng để huấn luyện hiệu quả. Lãnh đạo cần quan sát khách quan, xác định cả điểm mạnh và hạn chế của từng thành viên để đưa ra kế hoạch phát triển phù hợp. Việc nhận diện này không nhằm phân loại, mà để cá nhân nhận ra hướng đi cụ thể và phát huy tối đa khả năng. Khi mỗi người hiểu rõ bản thân, họ học cách tự điều chỉnh và tự chịu trách nhiệm cho hành trình phát triển của mình.
Huấn luyện không thể thiếu mục tiêu rõ ràng. Mục tiêu là điểm định hướng cho mọi cuộc đối thoại, giúp nhân viên thấy được ý nghĩa của việc thay đổi. Lãnh đạo cần hỗ trợ nhân viên xác định mục tiêu mang tính thách thức nhưng khả thi, gắn với cả nhu cầu cá nhân và định hướng tổ chức. Khi mục tiêu được đo lường và theo dõi thường xuyên, quá trình huấn luyện trở nên thực tế và có định hướng.
Nhà lãnh đạo huấn luyện không truyền đạt kiến thức một chiều, mà khơi gợi tinh thần học hỏi độc lập. Việc khuyến khích nhân viên tìm kiếm tri thức, thử nghiệm phương pháp mới và chia sẻ kinh nghiệm giúp duy trì động lực phát triển tự nhiên. Tổ chức khi đó trở thành “hệ sinh thái học tập” – nơi mọi người vừa học vừa đóng góp giá trị cho nhau.
Phát triển là hành trình nhiều bước nhỏ. Việc ghi nhận kịp thời giúp nhân viên cảm nhận sự tiến bộ, củng cố niềm tin và duy trì động lực. Ghi nhận không nhất thiết phải bằng phần thưởng vật chất; đôi khi một lời cảm ơn hoặc công nhận công khai cũng có sức lan tỏa lớn. Khi lãnh đạo biết tôn trọng nỗ lực, họ tạo ra văn hóa khích lệ, nơi mỗi thành viên thấy rõ giá trị đóng góp của mình.
Cốt lõi của lãnh đạo huấn luyện nằm ở việc định hướng thay vì áp đặt. Người lãnh đạo dẫn dắt bằng câu hỏi, bằng tầm nhìn và bằng sự kiên định với giá trị cốt lõi của tổ chức. Họ tạo cảm hứng để người khác tự hành động, thay vì buộc họ phải làm. Khi quyền lực chuyển từ mệnh lệnh sang ảnh hưởng, tổ chức đạt được trạng thái trưởng thành – nơi lãnh đạo và nhân viên cùng học hỏi và cùng phát triển.
Nhà lãnh đạo huấn luyện cần có tư duy dẫn dắt đội ngũ
Một số ví dụ về phong cách lãnh đạo huấn luyện có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về phương pháp này. Dưới đây là một số ví dụ nổi tiếng về phong cách lãnh đạo huấn luyện.
Phil Jackson là huấn luyện viên trưởng của Chicago Bulls trong chuỗi chiến thắng huyền thoại của họ vào cuối những năm 80 và đầu những năm 90, là một ví dụ điển hình về phong cách lãnh đạo huấn luyện. Ông nhận ra và thấu hiểu các cầu thủ của mình như những cá nhân riêng biệt, rồi huấn luyện họ theo cách phù hợp.
Như Mitch Mitchell đã từng nhận xét trên Forbes về Phil Jackson: “Ông ấy được biết đến bởi khả năng thấu hiểu con người ở từng cầu thủ.” Từ việc cho phép Michael Jordan và các đồng đội thư giãn bằng vài vòng golf trước trận đấu, đến việc chấp thuận “chuyến đi ngắn” tới Las Vegas cho Dennis Rodman, ông hiểu rằng các vận động viên của mình không chỉ là những cỗ máy ghi điểm, bắt bóng hay chuyền bóng, mà là những con người với nhu cầu được giải tỏa và cân bằng.
Dale Carnegie là tác giả, diễn giả và biểu tượng kinh doanh. Ông được tôn kính vì kỹ năng lãnh đạo của mình đến nỗi có cả một ngành công nghiệp tồn tại xung quanh việc giảng dạy các triết lý và kỹ thuật của ông. Hai trong số những nguyên lý chính của ông thể hiện rõ phong cách lãnh đạo huấn luyện: áp dụng phương pháp linh hoạt và coi nhân viên là những người có giá trị, chứ không phải là những người có kỹ năng giá trị.
Người sáng lập Spanx cho rằng thành công của bà là nhờ vào cả tư duy phát triển và tư duy của người mới bắt đầu và bà cũng khuyến khích nhân viên của mình làm như vậy. "Nếu không ai chỉ cho bạn cách làm việc, bạn sẽ làm thế nào?" cô giải thích với BetterUp về ý nghĩa của việc suy nghĩ như một người mới bắt đầu. "Khả năng cao là, những gì xuất hiện sẽ là một cách tốt hơn, quy trình nhanh hơn, cách thông minh hơn một cách hoàn toàn mới để tiếp cận một vấn đề."
Và trong khi cô ấy luôn muốn giúp nhân viên tự tìm ra con đường riêng của mình, cô ấy cũng cân bằng những kỳ vọng đó bằng sự hài hước, giúp mọi người cảm thấy an toàn và được hỗ trợ hơn.
Phong cách lãnh đạo huấn luyện là một tư duy phát triển con người trong bối cảnh công việc ngày càng phức tạp. Khi lãnh đạo chọn cách lắng nghe, đặt câu hỏi và đồng hành cùng đội ngũ, họ đang đầu tư vào năng lực tự chủ và khả năng thích ứng của tổ chức. Sự thay đổi này bắt đầu từ việc điều chỉnh cách nhìn, từ “lãnh đạo người khác” sang “giúp người khác tự lãnh đạo chính mình”. Và có lẽ, đó mới là con đường bền vững nhất để doanh nghiệp phát triển lâu dài.
