Trước đây còn được gọi là “lý thuyết vòng đời của lãnh đạo”, mô hình lãnh đạo tình huống là một khái niệm được Ken Blanchard giới thiệu trong Management of Organizational Behavior (Quản lý hành vi tổ chức).
Ông lập luận rằng không chỉ có một phong cách lãnh đạo phù hợp với mọi tình huống. Lý thuyết lãnh đạo tình huống bao gồm bốn phong cách lãnh đạo: chỉ đạo, huấn luyện, hỗ trợ và ủy quyền; phù hợp với các hành vi phát triển của đội ngũ nhân viên.
Các nhà lãnh đạo thành công có khả năng nhìn nhận tình huống theo nhiều góc độ khác nhau. Họ đánh giá tình hình và hành vi của các nhân viên trong nhóm, sau đó xác định phương pháp lãnh đạo phù hợp để có được kết quả tốt nhất.
Lãnh đạo tình huống tập trung vào việc điều chỉnh phong cách lãnh đạo dựa trên mức độ sẵn sàng và khả năng của từng thành viên trong đội ngũ. Đây là lý do phương pháp này được gọi là "linh hoạt" – lãnh đạo không áp dụng một cách tiếp cận duy nhất cho mọi người. Để áp dụng hiệu quả, lãnh đạo cần xây dựng mối quan hệ chặt chẽ với nhân viên, qua đó thấu hiểu trạng thái tinh thần và sự sẵn lòng của họ khi thực hiện các nhiệm vụ được giao.
Theo mô hình của Ken Blanchard, nhà lãnh đạo có thể áp dụng phong cách chỉ đạo đối với nhân viên mới, do họ còn đang trong giai đoạn làm quen với nhiệm vụ. Tuy nhiên, cũng với nhiệm vụ đó nhưng họ có thể ủy quyền cho các nhân viên dày dạn kinh nghiệm hơn.
Khi nhân viên 1 bắt đầu tích lũy kinh nghiệm và nâng cao kỹ năng, nhưng có thể mất đi sự gắn kết, nhà lãnh đạo có thể chuyển sang phong cách lãnh đạo huấn luyện. Có nghĩa là nhà lãnh đạo sẽ giảm bớt sự tập trung vào nhiệm vụ cụ thể và thay vào đó tập trung xây dựng mối quan hệ để khích lệ và hướng dẫn nhân viên.
Nếu nhân viên vẫn không tìm thấy sự gắn kết, dù kỹ năng đã vững nhưng thiếu động lực, nhà lãnh đạo sẽ cần chuyển sang phong cách hỗ trợ. Bằng cách này, nhà lãnh đạo tập trung vào việc khuyến khích và hỗ trợ nhân viên, tạo điều kiện để họ lấy lại tinh thần và cảm hứng làm việc.
Từ các ví dụ đưa ra ở trên, chúng ta thấy một tình huống tạo ra cơ hội cho sự hợp tác. Có sự tương tác giữa các thành viên trong nhóm (như Nhân viên 1 đang được Nhân viên 4 hướng dẫn) khi người lãnh đạo sử dụng lãnh đạo tình huống trong việc giải quyết vấn đề với nhóm của họ.
Công nghệ đã giúp việc cộng tác giữa các nhân viên trở nên dễ dàng hơn, ngay cả giữa các châu lục. Thống kê cho thấy 75% nhân viên đánh giá sự hợp tác là “rất quan trọng” đối với sự gắn kết của họ. 86% giám đốc điều hành và nhân viên cũng cho biết việc thiếu sự hợp tác là nguyên nhân dẫn đến thất bại tại nơi làm việc.
Các nhà lãnh đạo thành công sử dụng phong cách lãnh đạo linh hoạt theo tình huống sẽ tác động đến các thành viên trong nhóm để đạt được sức mạnh tối ưu của nhóm. Khi nhóm được tối ưu hóa, sự hợp tác trở thành phương tiện để cùng nhau sáng tạo và tạo ra những đổi mới có giá trị có lợi cho bất kỳ doanh nghiệp nào.
Khi một nhà lãnh đạo thành thạo trong việc sử dụng phong cách lãnh đạo chuyển đổi, họ là một nhà lãnh đạo tình huống không chỉ trong việc quản lý nhân viên mà còn trong việc giải quyết các tình huống khác nhau tại nơi làm việc.
Khi đối mặt với một thách thức, họ biết rằng cần phải tiếp cận nó bằng cách đánh giá tác động mà giải pháp đó có thể mang lại. Đánh giá nguyên nhân của vấn đề, những điều kiện hiện tại gây ra vấn đề là gì và kế hoạch giải quyết vấn đề của họ sẽ tác động như thế nào đến tổ chức trong tương lai.
Điều cần thiết là phải xem xét các chiến lược có thể dẫn đến quá trình kinh doanh hoặc chuyển đổi sản phẩm để cùng một thách thức sẽ không tái diễn. Đây là một cách suy nghĩ hướng tới tương lai không bỏ qua các hoàn cảnh trong quá khứ và hiện tại. Người ta chỉ có thể chắc chắn rằng động lực kinh doanh sẽ tiếp tục thay đổi. Các giám đốc điều hành cần thích nghi và theo kịp tất cả những thay đổi này để đảm bảo thành công trong kinh doanh.
Trong lãnh đạo tình huống, người lãnh đạo phải quản lý cả việc chỉ đạo và hỗ trợ các thành viên trong nhóm khi họ giao nhiệm vụ. Họ cần có khả năng đọc ngôn ngữ cơ thể và trạng thái tinh thần của nhân viên.
Các nhà lãnh đạo tình huống là những nhà lãnh đạo có sức lôi cuốn: những người giao tiếp tốt có thể kết nối với cảm xúc của nhân viên. Để có thể kết nối sâu sắc với nhân viên, bạn cần biết cách đọc trạng thái tâm lý của mọi người, đồng thời đánh giá sự trưởng thành trong nghề nghiệp của họ.
Khi đo lường được mức độ trưởng thành của từng thành viên trong nhóm, nhà lãnh đạo sẽ biết họ cần những chương trình phát triển đào tạo nào. Điều quan trọng là phải sử dụng các đánh giá cá nhân để xác định những cá nhân đủ trưởng thành nhằm đảm nhiệm các vai trò lãnh đạo dựa trên trình độ kỹ năng công việc và mức độ gắn kết.
Cung cấp các chương trình đào tạo và phát triển phù hợp, cũng như hỗ trợ chuyên nghiệp theo nhu cầu của đội ngũ, điều này sẽ tạo ra lực lượng lao động có sự gắn kết cao. Sẽ có năng suất cao hơn và tỷ lệ hao hụt tiêu cực thấp hơn.
Một nhóm hoặc bất kỳ tổ chức kinh doanh nào sẽ bao gồm những cá nhân đến từ các nền tảng giáo dục, xã hội, kinh tế và văn hóa hoàn toàn khác nhau. Những nhân viên có kinh nghiệm cũng có kinh nghiệm làm việc và nền tảng văn hóa doanh nghiệp khác nhau. Điều này đặt mỗi cá nhân ở một mức độ trưởng thành về mặt cảm xúc khác nhau khi họ gia nhập tổ chức.
Psychology Today đã liệt kê 5 kỹ năng xã hội-cảm xúc cốt lõi: tự nhận thức, tự quản lý, nhận thức xã hội, kỹ năng quan hệ và ra quyết định có trách nhiệm. Cùng nhau, những kỹ năng này giúp một cá nhân đối mặt với những thách thức và xác định mức độ thành công của họ.
Một nhà lãnh đạo tình huống cần phải thành thạo trong lãnh đạo hướng đến con người để cung cấp hỗ trợ xã hội-cảm xúc. Các nhà lãnh đạo thành công sử dụng lý thuyết lãnh đạo tình huống biết cách ảnh hưởng đến cấp dưới vì họ hiểu cách hỗ trợ họ để thành công.
Nhân viên ở các giai đoạn khác nhau trong quá trình phát triển chuyên môn của họ cần được hướng dẫn đúng mức. Họ cần đặt ra mục tiêu và kỳ vọng với sếp của mình và nên có các buổi phản hồi trực tiếp thường xuyên để kiểm tra tiến độ thực hiện mục tiêu của họ.
Đây là lý do tại sao lãnh đạo tình huống cần cung cấp định hướng và hướng dẫn nhất quán cho cấp dưới vì ngay cả nhân viên, dù có kỹ năng cao đến đâu, cũng có thể cần cải thiện các kỹ năng mềm của mình để sẵn sàng cho bước tiếp theo trong sự nghiệp.
Rõ ràng là lãnh đạo theo tình huống có nghĩa là nhà lãnh đạo có sự linh hoạt để sử dụng cả lãnh đạo chuyển đổi. Các nhà lãnh đạo cần làm việc với các thành viên trong nhóm của mình để xác định những lĩnh vực nào của doanh nghiệp hoặc những quy trình và sản phẩm nào cần chuyển đổi để cải thiện, cũng như để tăng thêm giá trị và cạnh tranh hơn.
Khi đã xác định được những điều này, người lãnh đạo sẽ làm việc với nhóm để đặt ra mục tiêu, mốc thời gian cho dự án và xây dựng kế hoạch chi tiết để đạt được tầm nhìn của mình.
Khi các nhà lãnh đạo tham gia vào việc tạo ra những thay đổi tích cực, nhân viên tin rằng họ là một phần của điều gì đó quan trọng. Nhân viên trở nên cam kết hơn với nhiệm vụ của mình và tin tưởng hơn vào các nhà lãnh đạo của họ. Họ tăng cường sự tham gia của mình vào nơi làm việc và do đó, năng suất tăng lên.
Khi họ đi chệch khỏi con đường của mình, các nhà lãnh đạo nên ở đó để định hướng họ đến các mục tiêu đã đặt ra. Những nguyên tắc này có hiệu quả bất kể quy mô của nhóm, miễn là nhà lãnh đạo cam kết phát triển nhân viên của mình để trở nên năng suất hơn.
Phương pháp lãnh đạo tình huống có hiệu quả trong việc thúc đẩy nhân viên trong tổ chức. Khi các nhà lãnh đạo chuyển đổi quyết định trao quyền cho nhân viên của mình bằng cách phân công nhiệm vụ, tin tưởng giao cho họ trách nhiệm phát triển kỹ năng và hỗ trợ họ trong suốt quá trình để đạt được mục tiêu, kết quả là một nhóm có động lực mạnh mẽ.
Các nghiên cứu đã chứng minh rằng các nhóm có động lực cải thiện hoạt động kinh doanh về mặt năng suất và tỷ lệ hao hụt thấp hơn. Nhân viên có động lực sáng tạo hơn và đóng góp nhiều ý tưởng hơn cho doanh nghiệp.
Điều quan trọng là các nhóm được hưởng lợi từ một nhà lãnh đạo tình huống biết cách trao quyền cho các thành viên nhóm có hiệu suất cao bằng cách giao nhiệm vụ cho họ, giao trách nhiệm của chính họ để họ có thể tập trung vào những nhân viên cần họ hỗ trợ nhiều hơn. Cuối cùng, doanh nghiệp sẽ thu được lợi nhuận từ khoản đầu tư của mình bằng cách tận dụng các nhà lãnh đạo chuyển đổi sử dụng phương pháp lãnh đạo này.
Khi các tổ chức trải qua quá trình chuyển đổi, sự thay đổi này gây bất ổn và nhân viên trở nên không chắc chắn về vị trí của mình trong công ty. Một số người có thể lo sợ rằng những thay đổi trong tổ chức có thể khiến họ mất việc. Một số người có thể thấy rằng bằng cách áp dụng một số thay đổi công nghệ nhất định, công việc của họ có thể trở nên thừa thãi và tổ chức sẽ không còn cần đến kỹ năng của họ nữa.
Bất kể tổ chức đang trải qua thay đổi gì, phương pháp lãnh đạo tình huống phải giúp xoa dịu nỗi lo sợ của nhân viên về sự an toàn công việc.
Vì cách tiếp cận lãnh đạo này là phong cách lãnh đạo hướng đến con người, các nhà lãnh đạo phải trung thực với nhóm của mình. Họ rèn luyện kỹ năng giao tiếp tốt và cung cấp cho nhân viên thông tin phù hợp để họ hiểu được toàn bộ tầm nhìn và mục tiêu của tổ chức.
Minh bạch với nhân viên khiến họ tin tưởng vào lãnh đạo của mình và do đó tin tưởng vào tầm nhìn chuyển đổi của tổ chức. Nếu bạn khiến nhân viên mua vào nguyện vọng của tổ chức, hành trình hướng tới mục tiêu sẽ nhanh hơn, suôn sẻ hơn và thành công hơn rất nhiều.
Phương tiện truyền thông chính trị hóa mọi thứ, và với phương tiện truyền thông xã hội, bất kỳ động thái nào của một nhà lãnh đạo chính phủ cũng có thể dễ dàng khiến nền kinh tế bất ổn. Mọi người sẽ luôn có một số lo lắng khi có những vấn đề chính trị có thể làm rung chuyển nền kinh tế. Ở Hoa Kỳ, có những cuộc nói chuyện về một cuộc suy thoái khác đang đến gần vào năm 2020.
Hiệp hội Kinh tế Kinh doanh Quốc gia đã tiến hành một cuộc khảo sát và 50% các nhà kinh tế cho rằng suy thoái có thể xảy ra sớm nhất là vào năm 2019. Những tin tức như thế này tràn lan trên mạng xã hội và khiến mọi người lo lắng về tương lai. Sự lo lắng này có thể dễ dàng biểu hiện ở nơi làm việc khi mọi người thoải mái thảo luận về các vấn đề hiện tại.
Một nhà lãnh đạo tình huống có thể giúp giảm bớt căng thẳng tại nơi làm việc bằng cách dẫn dắt nhóm của mình tập trung vào trách nhiệm của họ tại nơi làm việc. Ông có thể điều chỉnh theo tình hình bằng cách thực hiện phương pháp lãnh đạo theo định hướng nhiệm vụ và giữ cho nhân viên của mình đi đúng hướng để đạt được mục tiêu của tổ chức, mặc dù có hệ thống niềm tin chính trị khác nhau.
Sự bất ổn về kinh tế có thể khiến mọi người lo lắng và bất ổn lớn. Khi điều này diễn ra tại nơi làm việc, các nhà lãnh đạo có thể mong đợi năng suất giảm, căng thẳng giữa các đồng nghiệp và có thể là cả một tổ chức bất ổn. Tổ chức có thể bị ảnh hưởng bởi quan điểm của những người chơi bên ngoài như khách hàng, phương tiện truyền thông và nhà cung cấp hoặc các yếu tố chính trị và kinh tế khác.
Một nhà lãnh đạo thành công nên chuyển sang một nhà lãnh đạo có sức lôi cuốn trong thời điểm như thế này. Họ cần phải là người có sức ảnh hưởng để xoa dịu nhân viên của mình rằng mặc dù sự không chắc chắn nằm ngoài nơi làm việc, họ phải tiếp tục hoàn thành các nhiệm vụ và trách nhiệm mà họ đã đăng ký. Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ cho biết căng thẳng tại nơi làm việc gây ra tổn thất hơn 500 tỷ đô la cho nền kinh tế Hoa Kỳ.
Một nhà lãnh đạo hiệu quả phải biết cách thể hiện sự đồng cảm với mọi người trong khi vẫn giữ được lý trí thay vì gây thêm căng thẳng. Họ phải hiểu nỗi sợ bất định của nhân viên ảnh hưởng đến hiệu suất công việc của họ như thế nào, để họ có thể cung cấp sự hướng dẫn và hỗ trợ phù hợp. Một nhà lãnh đạo giỏi phải có tầm nhìn rõ ràng để ảnh hưởng đến nhóm của mình tập trung vào các mục tiêu của tổ chức. Điều này sẽ đảm bảo thành công trong kinh doanh trong bối cảnh kinh tế và chính trị hỗn loạn, bất ổn.
Tự nhận thức là chìa khóa để trở thành một nhà lãnh đạo thành công. Kết hợp với việc sử dụng lý thuyết lãnh đạo tình huống, người hiểu được điểm mạnh và điểm yếu của bản thân cũng như của nhân viên có thể trở thành một nhà lãnh đạo rất hiệu quả. Một ý thức tự nhận thức được phát triển tốt cho phép nhà lãnh đạo nhanh chóng điều chỉnh theo bất kỳ tình huống nào, bất kể phức tạp đến đâu.
Khi một nhà lãnh đạo nhìn vào bên trong và bên ngoài để đánh giá các tình huống phức tạp, họ có thể nhìn từ nhiều góc độ khác nhau và có thể đơn giản hóa mọi thứ. Tập trung vào những điều đơn giản hơn thực sự quan trọng để giải quyết một vấn đề phức tạp đảm bảo thành công trong kinh doanh. Con người sẽ tiếp tục phức tạp. Môi trường kinh doanh của ngày mai sẽ tiếp tục phức tạp.
Những thách thức mà một nhà lãnh đạo sẽ gặp phải sẽ khó giải mã hơn nếu họ không sử dụng đúng loại hình lãnh đạo cho từng tình huống nhất định. Cách duy nhất để đảm bảo doanh nghiệp vẫn vững mạnh là có những nhà lãnh đạo tình huống tận tụy, sẵn sàng thích nghi với sự phức tạp ngày càng tăng do những tiến bộ và chuyển đổi công nghệ mang lại.
Các nhà lãnh đạo tình huống là những người có tư duy chiến lược, nhanh nhẹn, có khả năng vượt qua sự mơ hồ. Đây là một phần của khái niệm có nguồn gốc từ khuôn khổ của US Army War College. Khái niệm này được gọi là VUCA (biến động, không chắc chắn, phức tạp và mơ hồ).
Các nhà lãnh đạo ngành công nghiệp thường gặp phải sự mơ hồ; đặc biệt là khi họ cố gắng vượt lên trước mọi người khác và tạo ra hoặc cung cấp thứ mà không ai khác có. Một số ý tưởng cải tiến và chuyển đổi rất tiên tiến cũng có thể mơ hồ và không rõ ràng.
Những nhà lãnh đạo thành công luôn là những người tiên phong, không ngừng tìm cách tiến xa hơn. Để thành công trong kinh doanh, lắng nghe là một kỹ năng thiết yếu. Thành viên trong đội ngũ có thể có những thắc mắc về mục tiêu mà bạn đang hướng tới, và bạn cần sẵn sàng giải thích rõ ràng, đáp ứng mối quan tâm của họ. Đồng thời, hãy trao quyền cho nhóm bằng cách ghi nhận những nỗ lực, ý tưởng và tinh thần hợp tác của họ khi cùng bạn xây dựng tầm nhìn mới. Lãnh đạo một đội ngũ vững mạnh là chìa khóa để bạn tiến đến thành công.
Lãnh đạo theo tình huống là khả năng kiểm soát kết quả thông qua việc tác động hiệu quả đến tổ chức theo mọi hướng: lên trên, ngang hàng và xuống dưới. Nhà lãnh đạo không chỉ chủ động suy nghĩ mà còn cân nhắc kỹ lưỡng phản ứng từ cấp dưới, đồng thời chuẩn bị sẵn sàng các kịch bản để xử lý mọi tình huống có thể xảy ra.
Đây là phương pháp lãnh đạo tối ưu, kết hợp giữa sự tự nhận thức, trực giác nhạy bén, cùng với nền tảng kinh nghiệm và kiến thức vững chắc. Phương pháp này giúp nhà lãnh đạo nhìn xa hơn những điều hiển nhiên, thấy được cơ hội mà người khác có thể bỏ lỡ.
Giống như một ván cờ vua, người chơi chiến lược luôn đi trước nhiều bước so với đối thủ. Trước mỗi nước đi, họ tính toán kỹ lưỡng các phản ứng có thể và chuẩn bị sẵn phương án phản công. Với tư duy chiến lược nhạy bén, họ luôn sẵn sàng tấn công. Chính nhờ đó, doanh nghiệp có thể vượt qua đối thủ cạnh tranh nhờ vào những nhà lãnh đạo tình huống tài năng – những người luôn dẫn đầu bằng tư duy chiến lược xuất sắc.
Để trở thành một nhà lãnh đạo xuất chúng, bạn cần có sự rõ ràng, tập trung và khả năng giao tiếp vượt trội. Hiểu rõ tâm lý con người và biết cách thuyết phục, gây ảnh hưởng đến mọi người. Một nhà lãnh đạo tình huống hiệu quả nhận thức rõ khi nào cần phát huy khả năng của mình – đặc biệt khi phải trình bày những ý tưởng mới, dễ gây tranh cãi trước cấp trên, đồng nghiệp, hoặc cấp dưới.
Khi biết cách mọi người sẽ phản ứng với ý tưởng của mình, bạn có thể định hình thông điệp để dẫn dắt họ theo hướng mong muốn, giúp họ dễ dàng nhận ra lợi ích của mục tiêu mà bạn đang theo đuổi. Thông điệp được chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ làm rõ điều đó, đảm bảo sự tiếp nhận từ người nghe với ít phản kháng nhất, ngay cả khi đó là thông điệp khó.
Lãnh đạo theo tình huống là sự kết hợp giữa khả năng thích ứng, trí tuệ cảm xúc và sức ảnh hưởng. Đây là phong cách lãnh đạo tập trung vào con người, được nhiều nhà lãnh đạo thành công lựa chọn, bởi trong môi trường kinh doanh ngày nay, sự phát triển bền vững của doanh nghiệp phụ thuộc lớn vào sự tận tâm và trung thành của nhân viên.
Nathaniel Clinger đã trích dẫn một nghiên cứu trong bài viết trực tuyến của mình, trong đó nêu rằng 400 trong số 500 công ty Fortune đưa lý thuyết lãnh đạo tình huống vào chương trình đào tạo của họ. Điều này cho thấy các tổ chức thành công lớn coi trọng tầm quan trọng của việc có các nhà lãnh đạo linh hoạt, thích nghi, định hướng mối quan hệ và có khả năng chuyển đổi. Công ty Blanchard cho biết lãnh đạo tình huống mang lại lợi nhuận gấp 10 lần cho khoản đầu tư đào tạo của bạn. Nó làm tăng lợi nhuận và năng suất trong khi giảm tỷ lệ luân chuyển nhân viên.
Theo: imd.org
